DECEMBER 2023
Zaterdag 30 dec. 2023. In de 21 eeuw staat de eerste wintermaand december 2006, 2011, 2015 en 2018 met resp. 12, 10, 25 en 10 dagen met +10.0 graden aan kop maar deze winter december 2023 komt op plaats nr. 2 met 17 dagen.
Eerste Kerstdag kwam met 12.5 graden op de derde plaats van warmste Eerste Kerstdagen. Tweede Kerstdag staat nu op nr. 6 met 11.3 graden.
De beide Kerstdagen van 2015 staan onbetwist op nr. 1 als warmste Kerstdagen met resp. 14.0 en 14.4 graden gemiddeld 12.2 graden en nr. 2 worden nu de Kerstdagen van 2023 met resp. 12.5 + 11.3 graden gemiddeld 11.9 graden. Op nr. 3 staan de beide Kerstdagen van 1974 met resp. 11.5 en 12.1 graden gemiddeld tezamen 11.8 graden.
We kunnen nu al tijdens zonnige momenten op zoek naar de bloeiende sneeuwbal en wintermahonia waarop foeragerende zweefvliegen. In mijn voortuin staat de wintermahonia al flink in bloei.
Zie Het aantal +10 graden dagen in de wintermaanden vanaf 1901
Op 2e Kerstdag 2023 met de ochtend zon. Het is gelukt tussen 11.00 en 12.00 uur enkele soorten vliegen en de snorzweefvlieg op de klimop en op de wintermahonia. Op de enige bloeiende sneeuwbalstruik geen insecten gezien.
 |
|
| Snorzweefvlieg (man) op klimop, Meerkerk, Tweede Kerstdag 2023. | |
 |
|
|
Snorzweefvlieg (vrouw) op wintermahonia, voortuin Meerkerk, Tweede Kerstdag 2023. In de afgelopen 15 jaar was dit het derde jaar dat het lukte om met de Kerstdagen zweefvliegen op de foto te zetten. Eerdere jaren waren de Kerstdagen van 2011, 2013 en uiteraard de klapper van warmste Kerstdagen 2015 (in totaal maar liefst 5 soorten zweefvliegen gezien op beide Kerstdagen. |
Zie de Fotopagina; Kerstzweefvliegen in de 21e EEUW.
  |
|
| Variabel elfje op sneeuwbal en snorzweefvlieg op wintermahonia, Meerkerk, tijdens zonnige momenten op 8 dec. 2009/31 dec. 2014. | |
  |
|
| Onvoorspelbare bijvlieg op klimop en blinde bij op wintermahonia, Meerkerk, tijdens zonnige momenten op 25 dec. 2011 en de laatste op 23 dec 2014. | |
2023; een Insectenjaar met verrassingen.
Zondag 10 dec. 2023. Het werd met 155 soorten op foto een echt zweefvliegenjaar. Tot 2023 hadden we van de familie zweefvliegen (Syrphidae) van het geslacht krieltjes (Paragus) maar 2 soorten op foto. Maar opeens snapte ik hoe je zonder ze te vangen naar die kleine krieltjes van 4 tot 8 mm groot moest gaan kijken. In de laatste decade van de maand juni konden we dan ook de 5 in Nederland voorkomende soorten krieltjes op foto zetten.
De krieltjes rukken op door klimaatverandering en worden op steeds meer plaatsen buiten Zuid-Limburg gezien. De komende jaren is de verwachting dat er nog meer soorten in Nederland gezien worden.
 |
|
| Nr. 1; Gewoon krieltje (Paragus haemorrhous), Culemborg, 24 juni 2023. | |
 |
|
| Nr. 2; Geelbandkrieltje (Paragus quadrifasciatus), Utrecht, 22 juni 2023. | |
 |
|
| Nr. 3; Zilveren krieltje (Paragus pecchiolii), Zuid-Limburg, 30 juni 2023. | |
 |
|
 |
|
| Nr. 4; Gevlekt kalkkrieltje (Paragus albifrons), Zuid- Limburg, 27 juni 2023. | |
 |
|
| Nr. 5; Rood kalkkrieltje (vrouw) (Paragus bicolor) op vijfvingerkruid langs de Maas, Maastricht, 26 juni 2023. Na 45 jaar afwezigheid in 2023 weer gezien in Nederland. Het eerste ex. werd in mei gevangen en dood gemaakt voor het plakboek en hier op foto na 45 jaar het 2e ex. uiteraard niet gevangen en ook niet dood gemaakt. Het was genieten om zo iets moois levend op foto te zetten. |
Van het geslacht Reuzen (Volucella) de grootste zweefvliegen in Nederland in grootte variërend van 14 tot 22 mm werden voor het eerst ooit alle 5 soorten in een jaar op foto gezet...
 |
|
| Witte reus, vrouw (Volucella pellucens) op akkerdistel, Zuid-Limburg, 20 juli 2023. | |
 |
|
| Gele reus, man (Volucella inflata), Zuid-Limburg, 26 mei 2023. | |
 |
|
| Hommelreus, man (Volucella bombylans var. haemorrhoidalis), Vijfheerenlanden, 24 mei 2023 | |
 |
|
| Stadsreus, man (Volucella zonaria) op gewone berenklauw, Zuid-Limburg, 18 juli 2023. | |
 |
|
| Wespreus, man (Volucella inanis) op gewone berenklauw, Zuid-Limburg, 18 juli 2023. |
In Zuid-Limburg troffen we volgens de verwachtingen ook een aantal droomsoorten onder de zweefvliegen die we nog nooit eerder gezien hebben en nu op foto.....
 |
|
| Daslookgitje, vrouw (Portevinia maculata op daslook, Zuid-Limburg, 26 mei 2023. | |
 |
|
| Rode snuitvlieg, vrouw (Rhingia rostrata) op robertskruid, Zuid-Limburg, 26 mei 2023. | |
 |
|
| Grote Limburgse glimmer, man (Riponnensia splendens) op gewone berenklauw, Zuid-Limburg, 9 aug. 2023. | |
 |
|
| Geelvleugeldoflijfje, vrouw (Chrysogaster cemiteriorum) op wilde peen, Zuid-Limburg, 11 juli 2023. | |
 |
|
| Laat hoefbladgitje, vrouw (Cheilosia canicularis) op schermhavikskruid, Zuid-Limburg, 4 sept. 2023. |
De bovenstaande foto's van 5 soorten is maar een greep uit de voor mij 25 nieuwe soorten zweefvliegen op foto in 2023 (23 soorten in Zuid-Limburg)..
Maar ook liepen we in 2023 tegen wonderschone toevalligheden aan; een roofvlieg, een libel en een dagvlinder die we nog nooit gezien hebben. Uiteraard allen in Zuid-Limburg...
 |
|
| Asgrauwe roofvlieg (vrouw) op donzige klit, Zuid- Limburg, 10 juli 2023. | |
 |
|
| Kleine tanglibel, Zuid-Limburg, 14 juli 2023. | |
 |
|
| Kleine weerschijnvlinder, Zuid-Limburg, 14 sept. 2023. |
VEEL NEDERLANDSE ZWEEFVLIEGEN OP EUROPESE RODE LIJST.
Donderdag 7 dec. 2023. Het is nu wachten op de eind 2022 aangekondigde publicatie van de Nederlandse Rode Lijst Zweefvliegen. Maar in oktober 2022 werd door de IUCN de Europese Rode Lijst Zweefvliegen gepubliceerd. Waarop niet minder dan 33 Nederlandse soorten voorkomen op die Europese Rode Lijst Zweefvliegen. Soorten die op de Rode Lijst staan, lopen een risico om uit Europa – en dus ook uit Nederland – te verdwijnen. Acht Nederlandse soorten hebben de status ‘bedreigd’, elf soorten zijn ‘kwetsbaar’ en 14 soorten hebben de status ‘gevoelig’.
Het aantal Nederlandse soorten zweefvliegen op de Europese Rode Lijst is hoog, en veel hoger dan het aantal Nederlandse soorten wilde bijen waarvoor dat geldt. De bedreigde Nederlandse zweefvliegen zijn vooral soorten waarvan de larven leven in dood hout (negen soorten), moerassen en zilte gebieden (acht soorten), heidevelden (acht soorten) en in mierennesten (vier soorten).
Acht soorten met de status 'Bedreigd' staan op de Europese Rode Lijst Zweefvliegen . De 3 soorten vet gedrukt staan op foto.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Donkere glanszweefvlieg, man (Callicera fagesii) . Duinen Oostvoorne, 4 mei 2008. |
 |
|
| Grote knikspriet, vrouw (Microdon major) , Bornia Zeist, 21 mei 2023. |
|
|
| Gevlekt kalkkrieltje, man (Paragus albifrons) op vijfvingerkruid, Maastricht, 27 juni 2023. |
Elf soorten met de status 'Kwetsbaar' staan op de Europese Rode Lijst Zweefvliegen. Met (†) zijn verdwenen uit Nederland. Geen soorten op foto.
|
1 |
gele glanszweefvlieg |
Callicera aenea |
|
|
2 |
gouden glanszweefvlieg |
Callicera aurata |
|
|
3 |
dennenglanszweefvlieg |
Callicera rufa |
|
|
4 |
gestreepte molmzweefvlieg |
Chalcosyrphus eunotus |
|
|
5 |
grote rooddijbladloper |
Chalcosyrphus femoratus |
(†) |
|
6 |
blauw doflijfje |
Chrysogaster basalis |
|
|
7 |
heenzweefvlieg |
Lejops vittatus |
|
|
8 |
moerasknikspriet |
Microdon myrmicae |
|
|
9 |
vermiljoenzweefvlieg |
Psarus abdominalis |
(†) |
|
10 |
hoogveenlanglijf |
Sphaerophoria potentillae |
|
|
11 |
grootbekplatbek |
Trichopsomyia lucida |
| Veertien soorten met de status 'Gevoelig' staan op de Europese Rode Lijst Zweefvliegen. De 7 soorten vet gedrukt staan op foto. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Grote sapzweefvlieg, man (Brachyopa vittata ), Perlenbachtal, 25 mei 2019. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Groen doflijfje, man (Chrysogaster virescens) op zevenblad, Kortenhoef, 17 juni 2023. |
 |
|
| Heidefopwesp, vrouw (Chrysotoxum octomaculatum), Hoge Veluwe, 17 sept. 2016. |
 |
|
| Kalkknikspriet, vrouw (Microdon devius), Kunrade berg, Zuid-Limburg, 6 juni 2015. |
 |
|
| Duinheidedwerg, vrouw (Pelecocera lusitanica) op gewone reigersbek, Duinen Groet, 30 sept. 2023. |
 |
|
| Grote langsprietplatbek, vrouw (Pipizella annulata ) op gewone berenklauw, Geuldal, Epen, 20 juli 2023. |
  |
|
  |
|
| Klompvoetje, vrouw (Pyrophaena granditarsa), Zouweboezemgebied, 10 sept. 2008 en 9 mei 2012. Zelfs in mijn tuin gezien (2007-2008) maar in 2023 nergens kunnen vinden. |
Afname aantal zweefvliegen
Eerder dit jaar werd al duidelijk dat het aantal zweefvliegen de afgelopen decennia in het bos 'Boeschoten' op de Veluwe heel sterk achteruit gegaan was. Op de Rode Lijst voor Vlaanderen, die vorig jaar gepubliceerd werd, komen niet minder dan 136 soorten zweefvliegen voor die uit Vlaanderen dreigen te verdwijnen. De auteurs van de Europese Rode Lijst zweefvliegen wijzen erop dat voor veel Europese soorten geen betrouwbare trend van het voorkomen beschikbaar is, maar dat bovengenoemde studies suggereren dat die vaak negatief kan zijn. Het gevolg daarvan is dat de huidige Europese Rode Lijst door gebrek aan data nog een te positief beeld geeft.
Oorzaken van achteruitgang
Als belangrijkste drie oorzaken voor de bedreiging van zweefvliegen noemen de auteurs landbouw en watermanagement, bebouwing en aantasting van natuurreservaten. Ook klimaatverandering leidt tot verandering van de zweefvliegfauna. Genoemde oorzaken zijn ook voor de achteruitgang van zweefvliegen in ons land heel herkenbaar. Anders dan voor Vlaanderen, is er voor Nederland nog geen Rode Lijst zweefvliegen beschikbaar. Zweefvliegen hebben een belangrijke rol als bestuivers, bestrijders van bladluizen en als bio-indicators voor bossen, moerasgebieden en heidevelden. Daarom, en gezien de vele aanwijzingen van achteruitgang van zweefvliegen in ons land, is het van groot belang dat nu ook voor ons land een rode lijst opgesteld wordt. Tekst: Theo Zeegers, EIS Kenniscentrum Insecten
De bijen en hommels in de Botanische Tuinen Universiteit Utrecht.
Zie Bijen- en hommelwaarnemingen Botanische Tuinen Universiteit Utrecht
en zie ook de Zweefvliegwaarnemingen Botanische Tuinen Universiteit Utrecht
Maandag 4 dec. In het Bijenhotel Botanische Tuinen UU nestelen hooguit een 10 - 15 van 367 bijensoorten die in Nederland zijn waargenomen. Maar 2 bijensoorten die we in mei 2023 bij een Bijenhotel in Vianen op foto hebben gezet zijn nog niet in de Botanische Tuinen UU waargenomen.
In 2024 gaan we tijdens mijn project "op naar de 100 soorten zweefvliegen in de Botanische Tuinen Universiteit Utrecht" (stand vanaf 2 okt. 2023: 44 van de inmiddels 75 geziene zweefvliegensoorten, waarvan 70 soorten vanaf 2009 op foto door derden) gaan we ook op zoek naar de wilde bijen. Inmiddels zijn er vanaf 2009 circa 60 soorten wilde bijen door derden op foto gezet in de Botanische Tuinen UU.
 |
|
| Blauwe metselbij, man (Osmia caerulescens), Bijenhotel Amaliastein Vianen, 19 mei 2023. | |
 |
|
| Zwartbronzen houtmetselbij, Bijenhotel Amaliastein Vianen, 19 mei 2023. |
Hieronder enkele soorten bijen die we zeker zullen treffen op het Bijenhotel:
 |
|
| Gehoornde metselbij (vrouw) op sleedoorn, Meerkerk, 18 maart 2023. | |
 |
|
| Rosse metselbij en ranonkelbij, Insectenmuur Alblasserbos, Papendrecht, 23 mei 2021. | |
 |
|
| Rosse metselbij op speenkruid, Ameide, 11 maart 2012. |