Welkom op de site van Natuurlijk Alblasserwaard en Vijfheerenlanden

Word supporter van de Vogelatlas.

Zaterdag 9 sept. 2017. Tot 1 jan. 2018 is het nog mogelijk door het sponsoren van een Vogelsoort om supporter te worden van de Vogelatlas  https://www.sovon.nl/eindsprint  . Het streven is om het boek en bijbehorende website te presenteren tijdens de Landelijke Dag op zaterdag 24 november 2018.

Van de week zijn we zelf supporter geworden van de Vogelatlas door sponsor te worden van de Ooievaar en supporter van de Korhoen en de Grauwe Gors. Drie oer-Hollandse Vogelsoorten die thuis horen in het wegkwijnende Nederlandse landschap.

Betreffende de Ooievaar hebben we eind jaren '80 door natuurhistorisch onderzoek in de streekarchieven een beeld gekregen van de broedpopulatie van de Ooievaar eind 19e eeuw in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Dat resulteerde in juni 1989 in een paginagroot artikel in de regionale streekkrant over de circa 70 broedparen van de Ooievaar.

Over de door herintroductie weer recentelijke 20-30 broedparen van de Ooievaars in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden en in het bijzonder het Ooievaarsbroedpaar van Meerkerk op de inmiddels omgezaagde monumentale Gewone Acacia (het was de oudste boom van Meerkerk), periode mei- aug. 2012 hebben we uitvoerig bericht gedaan op deze website.

Aan het Korhoen hebben we fijne natuurherinneringen toen we medio april 1981 op de Regte Heide in de slaapzak in de buitenlucht sliepen en we bij het ochtendgloren het aanzwellende geluid van de Korhoenders hoorden en voor ons zagen baltsen in het beekdal van de Leij, het Riels Laag.

Evenzo aan de Grauwe Gors hebben we fijne natuurherinneringen. In mei 1976 nog broedvogel op de toen nog Bloem- en Weidevogelrijke Lekuiterwaard (Dertienmorenwaard, Lopikerkapel). Het zien en horen van een zingende Grauwe Gors in het Fluitenkruid medio mei was toen nog een ware natuurbelevenis. Als achtergrondmuziek klonk toen de roep van de Kwartelkoning. Maar het Paapje was toen al enkele jaren als broedvogel verdwenen.  

Drie oer-Hollandse broedvogelsoorten die thuishoren in het welhaast verdwenen soortenrijke Nederlandse Landschap en waar we met fijne natuurherinneringen aan terugdenken die konden onmogelijk zonder supporter in de Vogelatlas worden opgenomen. Vandaar bij het lezen van het Sovon-bericht over de eindsprint Vogelatlas mijn reactie om supporter van deze drie Vogelsoorten te worden.

In het verleden waren we ook supporter van soorten met bijzondere natuurherinneringen de Slobeend, Cetti's Zanger, Kleine Karekiet en de Snor in de Atlas van de Nederlandse Broedvogels, 2002 en van de Rouwmantel in De Dagvlinders van Nederland, 2006. Beide boeken verschenen in de serie Nederlandse Fauna, deel 5 en deel 7.

Ooievaars op de Gewone Acacia, er vlogen 3 jongen uit, Meerkerk, 22 juli 2012.

Korhoen, Noorwegen, 26 april 2010 (foto: Zenno).

Grauwe Gors, Vughtse Gement, 4 april 2007.

De Lieveheersbeestjes van de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden.

Atlas Nederlandse Lieveheersbeestjes is verschenen.

Zondag 2 juli 2017. Deze week is het themanummer Lieveheersbeestjes van Entomologische Berichten uitgekomen met daarin de atlas van de Nederlandse Lieveheersbeestjes. De gegevens uit de collectie Naturalis, bestanden van leden van de sectie Everts en waarnemingen van Waarneming.nl geven een mooi beeld van de verspreiding en trend van de verschillende soorten. Het nummer, inclusief atlas, is voor 3 euro te bestellen op http://www.eis-nederland.nl/lhb (gratis voor iedereen die 10 of meer waarnemingen van Lieveheersbeestjes heeft ingeleverd).

In 2015/2016 meegedaan aan het Lieveheersbeestjes atlasproject en met name de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden onderzocht op het voorkomen van Lieveheersbeestjes en Kapoentjes. Ook uitstapjes gemaakt naar o.a. de Maarsseveense Plassen, Utrechtse Heuvelrug, Huis ter Heide bij Tilburg, Hoge Veluwe en de Duinen bij IJmuiden. 

Met fototoestel (alle waarnemingen moesten als bewijsplaatje op de foto), sleepnet, klopscherm en een stevige ijzeren wandelstok als klopstok vanaf begin juni 2015 t/m april 2016 de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden met de fiets doorkruist.

Het onderzoeksgebied beslaat 26 uurhokken; 20 volle uurhokken (5 x 5 km) en 6 uurhokken waarvan maar een kwartdeel of minder is gelegen in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (uiteraard hebben we ook deze uurhokken in zijn geheel onderzocht). 

Ruim 2500 waarnemingen van Lieveheersbeestjes en Kapoentjes zijn met foto op www.waarneming.nl  gezet.

In Nederland worden 64 soorten Lieveheersbeestjes waargenomen, waarvan 25 soorten Kapoentjes. Maar hier beperken we ons tot de 39 soorten Lieveheerbeestjes. Van die 39 soorten zijn 13 soorten biotoop gebonden en vertonen weinig mobiliteit en worden dan ook niet in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden waargenomen.

Van die 13 soorten zijn er 2 soorten Twaalfvleklieveheersbeestje en Veenlieveheersbeestje verdwenen en 2 soorten zijn nieuw (Ongevleugeld Lieveheersbeestje in Friesland/Overijssel, 2014 en Zwartstreeplieveheerbeestje, Venray 2016).

De overige 9 soorten treffen we o.a. op Heide- en Hoogvenen (Ongevlekt Lieveheersbeestje), Noord-Limburg (Veertienvleklieveheersbeestje), in Heidegebieden het Zwart Lieveheersbeestje en het Hiëroglyfenlieveheersbeestje, op de zandgronden het Behaard Lieveheersbeestje, in het Vechtplassengebied het Twintigvleklieveheersbeestje bij een Bosmierennest het Bosmierlieveheersbeestje en op groeiplaatsen met op Heggenrank het Heggenranklieveheersbeestje en op Zeepkruid en Dagkoekoeksbloem, maar ook in vochtige graslanden met Echte Koekoeksbloem het Vierentwintigstippelig Lieveheersbeestje.

Dus wie weet hebben we toch nog kans het Vierentwintigstippelig Lieveheersbeestje als 27e soort in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden te treffen.  

Twintigvleklieveheersbeestje op Klimop, Polder Maarssen, 13 april 2016. 

Vierentwintigstippelig Lieveheersbeestje, Soestduinen, 27 sept. 2015. 

De overgebleven 26 soorten werden allemaal in 2015/2016 in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden waargenomen, waarvan we één soort niet zelf hebben kunnen vinden; het Gestreept Lieveheersbeestje is een zwerver die kwam aanvliegen en streek neer op de fotograve op een trapveldje in Vuilendam (uurhok 38-44), Alblasserwaard, 24 mei 2015). In uurhok 38-17 (Vianen-Nieuwegein) werd ze op 7 mei 2017 in Nieuwegein op de foto gezet

Gestreept Lieveheersbeestje geklopt uit Grove Den, Soesterberg, 1 aug. 2015.

Van de resterende 25 soorten werden er 13 soorten in alle 26 uurhokken (tussen de haakjes het aantal uurhokken voor 2000) in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden op de foto gezet. Tien soorten: Aziatisch Lieveheersbeestje (nieuw in Nederland, 2002), Citroenlieveheersbeestje (5), Schaakbordlieveheersbeestje (14), Viervleklieveheersbeestje (2), Roomvleklieveheersbeestje (6), Tweestippelig Lieveheersbeestje (17), Zevenstippelig Lieveheersbeestje (14), Tienstippelig Lieveheersbeestje (5) en Elfstippelig Lieveheersbeestje (9) werden geklopt uit verschillende Bomen en struiken (Beuk, Eik, Esdoorn, Iep, Wilg, Vlier, Gelderse roos, Hazelaar en Taxus).

De overige drie soorten waren heel simpel in elk uurhok aan te treffen. In de slootkanten met geel gekleurde overjarig slootvegetatie in het (vroege) voorjaar in 2016 (februari) het Ongevlekt Rietkapoentje (16) en het Negentienstippelig Lieveheersbeestje (11). In april 2016 zat het Niervleklieveheersbeestje (2) op de stam van de Gewone Es te zonnen. Op plaatsen waar meerdere Essen bijeen stonden waren ze dan meestal in aantal te vinden en het Ruigtelieveheersbeestje (1)troffen we in de zomermaanden van 2015 met het sleepnet in de wegbermen en op braakliggende grond met Reukeloze Kamille. 

Ruigtelieveheersbeestje.

Ongevlekt Rietkapoentje.

Soort nr. 14 het Vloeivleklieveheersbeestje werd in 24 uurhokken (3 uurhokken voor 2000) uit de verschillende soorten Bomen en Struiken geklopt. Als bijvangst dacht ik de 26 uurhokken wel te kunnen halen in 2015-2016. Dus niet.

Vloeivleklieveheersbeestje

Soort nr. 15 en 16 werden in 23 uurhokken (beiden 1 uurhok voor 2000) gezien. Het Heidelieveheersbeestje werd uit Coniferenhagen en het Bruin Lieveheersbeestje uit Spar geklopt. Nog in drie uurhokken op zoek naar een Coniferenhaag en een Spar. Dat moet een makkie zijn.

Heidelieveheersbeestje.

Bruin Lieveheersbeestje.

Soort nr. 17 het Harlekijnlieveheersbeestje werd in 22 uurhokken (0 uurhokken voor 2000) vooral uit de Grove Den geklopt. Maar ook uit Spar (Hardinxveld-Giessendam, 12 mei 2016), Blauwe ceder, Ameide, 7 okt. 2015), Linde (Leerdam, 26 juli 2015) en Esdoorn (Gorinchem, 23 juli 2015). Eenmaal gesleept in Akkerkers langs de Linge, Heukelum (26 juli 2015). Overwinterend aangetroffen onder boomschors samen met Vloeivleklieveheersbeestje en Tweestippelig Lieveheersbeestje, Noordeloos, 10 maart 2016). In de overgebleven 4 uurhokken waar ik hem niet heb aangetroffen was de Grove den afwezig! of niet toegankelijk (te hoog opgesnoeide takken).

Harlekijnlieveheersbeestje op Grove Den.

Soort nr. 18 het Zestienstippelig Lieveheersbeestje troffen we met gebruik makend van het sleepnet in 17 uurhokken (1 uurhok voor 2000) op het dijktalud van de rivierdijken van Lek en Merwede.

Soort nr. 19 het Meeldauwlieveheersbeestje werd in 14 uurhokken (0 uurhokken voor 2000) gezien en vooral uit de spaarzaam voorkomende Hazelaar geklopt.

Soort nr. 20 het Dertienstippelig Lieveheersbeestje werden met het sleepnet in 10 uurhokken (1 uurhok voor 2000)aangetroffen met name op de Uiterwaarden/langs de Rivierdijken van Lek en Merwede.

Soort nr. 21 het Vijfstippelig Lieveheersbeestje werden ook in 10 uurhokken (1 uurhok voor 2000) aangetroffen. Of ze werden gesleept in bermen/braakliggende grond met Reukeloze Kamille of ze werden geklopt uit de Grove Den.

Soort nr. 22 het Gevlekt Rietkapoentje klopten we in 9 uurhokken (6 uurhokken voor 2000) in het vroege voorjaar (februari 2016) uit niet gemaaide oever-/moerasvegetatie.

Gevlekt Rietkapoentje in aanspoelsel, Lekuiterwaard Achthoven 7 febr. 2016. 

Soort nr. 23 het Tienvleklieveheersbeestje is een nieuwkomer in deze regio en in 2006 voor het eerst in de provincies Zuid-Holland en Utrecht waargenomen. In 4 uurhokken werd ze op de foto gezet. We klopten enkele ex. uit een voor mij onbekende boom met grote bladeren op de Begraafplaats in Gorinchem. 

Meeldauwlieveheersbeestje (links) en Tienvleklieveheersbeestje, Begraafplaats Gorinchem, 12 aug. 2015

Soort nr. 24 het Achttienvleklieveheersbeestje klopten we in aantal in 2 uurhokken (1 uurhok voor 2000) (Liesveld en Nieuwegein) uit een Grove Den. 

Achtienvleklieveheersbeestje op Grove Den, Begraafplaats Liesveld, 6 sept. 2015

En de laatste soort nr. 25 die we in 1 uurhok (3 uurhokken) vonden is het Oogvleklieveheersbeestje, net als het Gestreept Lieveheersbeestje een zwerver die overal plotseling gezien kan worden en die klopten we uit een Blauwe ceder in Ameide.

Oogvleklieveheersbeestje op Blauwe ceder, Ameide, 28 sept. 2015.

Als we alle soorten Naaldhoutbomen (Grove Den, Spar, Blauwe ceder enz.) in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden gericht zouden onderzoeken (gebruik makend van een langere stok van 3-4-5 meter of met een ladderwagen/hoogwerker) dan vinden we beslist meer uurhokken met de specifieke Naaldhoutsoorten. Het Harlekijnlieveheersbeestje (nu 22 uurhokken op Grove Den) het Achttienvleklieveheersbeestje (nu 2 uurhokken op Grove Den) het Gestreept Lieveheersbeestje (1 uurhok) en het Oogvleklieveheersbeestje (nu 1 uurhok op Blauwe ceder),

Maar we mogen met het beperkt voorkomen van 3 van de 4 Naaldhoutsoorten nu ook al niet klagen want de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden scoort in 2015/2016 met 26 soorten dat is 66% van de Nederlandse soorten Lieveheersbeestjes en dat is lang niet slecht. Want..........

Voor het jaar 2000 werden van de 1677 in Nederland aanwezige uurhokken in 70 uurhokken 16-20 soorten Lieveheersbeestjes, in 28 uurhokken 21-25 soorten en in 23 uurhokken meer dan 25 soorten gezien.

Nu het Lieveheersbeestjes atlasproject 2015/2016 is afgelopen is de stand na het jaar 2000 een dubbelaantal van 140 uurhokken met 16-20 soorten, een bijna dubbelaantal van 47 uurhokken met 21-25 soorten en helaas in een maar liefst een dubbelaantal minder van nog maar 11 uurhokken met meer dan 25 soorten.

Maar ook met het aantal soorten per uurhok scoren we t.o.v de rest van Nederland hoog. Van de 1677 uurhokken in Nederland, waarvan 140 uurhokken na 2000 met 16-20 soorten werden er in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden in 20 uurhokken 16-20 soorten gezien (1x 16, 3x 17, 5x 18, 7x 19 en 4x 20) en van de 47 uurhokken in Nederland na 2000 met 21-25 soorten werden er in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden in 6 uurhokken 21-25 soorten gezien (3x 21 en 3x 22). Daarnaast hebben we ook de aan de Vijfheerenlanden grenzende uurhokken 38-57 (Vuren-Brakel met 23 soortn en) en 38-58 (Herwijnen met 21 soorten) intensief onderzocht.  

Dan komen we met beide categorieën (landelijk 140 uurhokken met 16-20 soorten en 47 uurhokken met 21-25 soorten) uit met de 20 in de 1e categorie en de 8 uurhokken in de 2e categorie op resp. ruim 14% en ruim 16 % van alle uurhokken die gelegen zijn in het voor Lieveheersbeestjes bekend staande relatief armoedige Laag Nederland. 

Maar we lezen dan ook in de atlas Nederlandse Lieveheersbeestje (Entomologische Berichten 77 (3) 2017 op pagina 149 het volgende:

“Een speciale vermelding verdient Wim Jongejan die in 2015-2016 de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden bijna vlakdekkend inventariseerde en aantoonde dat veel soorten Lieveheersbeestjes bijna overal te vinden zijn zolang er maar intensief wordt gezocht. Zijn activiteit is op veel kaarten duidelijk terug te zien.”

Tweestippelig Lieveheerbeestje, Harlekijnlieveheersbeestje en Vloeivleklieveheersbeestje overwinterend onder boomschors, Noordeloos, 16 maart 2016.

Zie ook Lieveheersbeestjes en kapoentjes project 2015-2016

Kruising Auerhoen x Korhoen.

Kruising Auerhoen x Korhoen, Noorwegen, mei 2017 (Zenno).

In Noorwegen worden de oude bossen in toenemende mate gekapt waardoor het leefgebied van het Aauerhoen inkrimpt en steeds opener en geschikter wordt gemaakt voor het Korhoen. Kruisingen tussen beide soorten ligt dan voor de hand.

Al 283 verschillende Grote Canadese ganzen met halsbanden afgelezen.

Donderdag 6 en maandag 17 juli 2017. Sinds 27 maart 2017 hebben we met het aflezen van 311 halsbanden 201 verschillende Grote Canadese Ganzen afgelezen. Vandaag 6 juli mochten we helpen bij het ringen van 82 Grote Canadese Ganzen op de Haarrijnseplas bij Vleuten. Op 17 juli 2017 opnieuw de Haarrijnseplas bezocht en 500 foto's gemaakt om thuis op de computer de halsbanden af te lezen. Dat lukte blijkbaar want nu is de is de stand 393 aflezingen en 283 verschillende halsbanden

Vandaag mochten we helpen bij het ringen van 82 Grote Canadese Ganzen op de Haarrijnseplas, Vleuten, 6 juli 2017.