Laatste waarnemingendecember 2009-1

Vogels in het sneeuwlandschap van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.

Vrijdag 18 dec. 2009. In het sneeuwlandschap van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden was het opnieuw weer fijn vogels kijken. Wederom in de driehoek Meerkerk-Lexmond-Tienhoven al fietsend op zoek naar de vogels. Het windstille en zonnige weer deed de vogels goed, een zonnende Steen- en Bosuil en foeragerende Veldleeuwerik, Graspieper, Brand- en Grauwe Ganzen...

steenuil	graspieper
veldleeuwerik
brandganzen	grauwe ganzen

Het werd ook weer een fantastische Steltloper dag langs de rivier de Lek. Af en toe kwamen er roepende Wulpen (circa 20 ex.) langs gevlogen en foeragerend troffen we 5 Kieviten, 4 Scholeksters, 50-100 Watersnippen en 4 Kemphanen....

kievit	scholekster

watersnip	kemphaan

voor het overige zagen we op de rivier de Lek 8 Kleine Zwanen en 1 p. Pijlstaart en op de Lekuiterwaard 4 Waterpiepers en toen voor even de Kemphanen op de wieken gingen bleek er een Slechtvalk over te vliegen.  Elders in de regio zag men in de afgelopen dagen van de Steltlopers een Houtsnip (Hei- en Boeicop de 15e en in het Alblasserbos de 18e) en een Bokje(Schelluinen de 12e en Sliedrecht de 18e). Maar ook hoorde/zag men overvliegende Pestvogels bij Vianen op de 16e en bij Nieuw-Lekkerland vandaag de 18e. Zien we de Pestvogels ook eerdaags foerageren op de Gelderse roos of op de Liguster in de regio???

Pestvogel op Gelderse roos, Zeewolde, 3 jan. 2009.	Pestvogel op Liguster, Odijk, 14 jan. 2006.
Pestvogel op Gelderse roos, Zeewolde, 30 nov. 2008.

Steltlopers in het winterse landschap van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.

Donderdag 17 dec. 2009. Vandaag in de driehoek Meerkerk-Lexmond-Tienhoven plaatjes lopen maken van het winterse landschap...

De Steltlopers trokken hun aandacht zoals een klaaglijk roepende Wulp, Watersnippen in vlucht of foeragerend in een kwelsloot....

watersnip

vorst-of sneeuwtrek (in het noorden viel vandaag op sommige plaatsen meer dan 50 cm sneeuw) van een groep van circa 50 Goudplevieren..... en af en toe een groep Kieviten richting het zuiden......

en langs de Lek tref je meestal wel een Scholekster. De twee Witgatten van de afgelopen dagen vandaag niet gezien. Morgen gaan we weer zoeken..

scholekster
Witgat

De Roerdomp van broedvogel naar 'Nieuwe Wintergast' in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. 

Winter 2009/2010. De Roerdomp was in de vorige eeuw met tientallen paren broedvogel in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Door wanbeheer in het Zouweboezemgebied, waterrecreatie in het Lingebied en door een al maar uitdijende zomerganzenpopulatie in de potentiële broedgebieden is de Roerdomp als broedvogel verdwenen.

De laatste jaren kunnen we de Roerdomp als een 'Nieuwe Wintergast' beschouwen. In de afgelopen jaren wordt ze dan ook voornamelijk in de wintermaanden tijdens een vorstperiode op een tiental plaatsen foeragerend in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden waargenomen. 

De Bonte Kraai een 'Verdwenen Wintergast in Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.

Winter 2009/2010. In het verleden, toen we nog winters hadden, was de Bonte Kraai in aantal een jaarlijks terugkerende wintergast in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Sinds de jaren '90 wordt ze nog maar zelden gezien daar de winters in hun broedgebieden ook niets meer voorstellen. Maar in de 8 dagen durende winterperiode in 2007/2008 troffen we tussen 16 en 22 dec. één Bonte Kraai tussen de Zwarte kraaien en Roeken op de Polder Tienhoven in de Alblasserwaard.

In de winter daarvoor, 2006/2007, verbleef er in de periode 6 nov. - 1 dec. 2006 één Bonte Kraai nabij/in een groep Zwarte Kraaien in de Brabantse Biesbosch nabij Werkendam.

Nog steeds voorjaarsachtig in Meerkerk.

Dinsdag 15 dec. 2009. Hoewel we gisteren een grijze ijsdag hadden en vandaag een windstille zonovergoten dag met een temperatuur van - 6 tot + 1,4 graden was het toch weer voorjaarsachtig in Meerkerk. Terwijl er vandaag voor het eerst deze winter in Friesland op natuurijs werd geschaatst troffen we op de Klimop en op de Wintermahonia zonnend de ....

en zien we de eerste  Forsythiastruiken al weer in bloei staan.....

Voorjaarstaferelen rond de Wintermahonia in Meerkerk.

Zondag 13 dec. 2009. Met een minimum- en maximumtemperatuur van -1 tot 3 graden was het in de luwte met de middagzon net voorjaar bij de bloeiende Wintermahonia in Meerkerk. Bij de Sneeuwbalstruiken was niets te beleven die stonden allemaal op de zwakke maar wel frisse N.O. wind.

Bij de Wintermahonia zagen we een foeragerende Aardhommel, Spekvlieg, Roodwangbromvlieg en een zonnend Zevenstippelig lieveheersbeestje maar geen van de voor de hand liggende overwinteraars onder de Zweefvliegen de in de afgelopen dagen geziene Blinde bij, Variabel elfje, Kegelbijvlieg (mogelijk overwinterend) en de nog op 1 dec. geziene Snorzweefvlieg. Ze hebben schijnbaar allemaal hun winterverblijf opgezocht. De komende 8-10 dagen nachtvorst en kan er vanaf het weekend enkele! dagen in een sneeuwlandschap! geschaatst worden. Op 14 dec. 2007 zochten de laatste twee geziene overwinteraars, de Snorzweefvlieg en het Variabel elfje, vanwege de invallende kou hun winterverblijf op en toen duurde de vorstperiode maar 8 dagen en na een sprookjesachtig sneeuwlandschap op die zaterdagmorgen was de winter voorbij. Nog geen 7 weken later op 26 jan. 2008 zag ik weer mijn eerste Zweefvlieg, een Blinde bij foeragerend op de uitbundig bloeiende Winterakonieten.

Maar de natuur bleef ook deze zondag weer verrassen en weer werd er een Zweefvliegenvliegrecord verbroken want opeens ging de sinds 21 nov. niet meer geziene Kleine bandzweefvlieg (in 2007 was de laatste waarneming op 9 dec.) al foeragerend op de Wintermahonia poseren voor de lens. Wellicht is dat de vijfde overwinteraar want in 2008 zette ik op 27 febr. zowel een Kegelbijvlieg als een Bessenbandzweefvlieg foeragerend op de Sneeuwbal op de foto. De laatste waarnemingen in 2007 waren resp. op 11 en 9 december.

Tevens is de Bessenbandzweefvlieg de 5e Zweefvliegensoort voor de maand dec. 2009 en de 6e Zweefvliegensoort die we sinds 2007 in de maand december gezien hebben. We missen deze maand nog de Grote kommazweefvlieg (111207).

Bessenbandzweefvlieg (man) op Wintermahonia, Meerkerk 13 dec. 2009.

Maar loopt het Zweefvliegenseizoen ten einde! de vogels trekken hun aandacht. Hoorde ik begin november al zingende Merels vanmorgen hoorde ik mijn eerste winter/voorjaar 2009/2010 Grote Lijster zingen....

Grote lijster

Nog niet de laatste Zweefvliegwaarneming van 2009. Een Blinde bij op een nog zeer late en opnieuw bloeiende Rododendron.

Zaterdag 12 dec. 2009. Met nog maar 5 graden en zon weer een Zweefvliegenvliegrecord gebroken een Blinde bij op 12 dec. In 2007 was de laatste waarneming op 11 dec. Nog nooit eerder zo laat in het jaar deze Zweefvliegensoort foeragerend gezien. Maar ook de bloem waarop ze aan het foerageren was is bijzonder. Dit keer niet foeragerend op de bij de Zweefvliegen geliefde winterbloeiers zoals de Sneeuwbal, Wintermahonia, Winterheide of Tuinviool maar op een late en voor de 2e maal bloeiende Rododendron. Met de middag draaide de wind en werd het nog frisser en waren de drie geziene vrouwtjes Blinde bijen verdwenen. Morgen nog eens gaan zoeken? Maar dan wordt het met zon nog maar 3 graden.

Blinde bij op Rododendron. 

De laatste Zweefvliegenwaarnemingsdagen van 2009!

Vrijdag 11 dec. 2009. Vandaag met een temperatuur van 8 graden en tussen 11.00- 13.00 volop zonneschijn zagen we nog steeds de drie soorten Zweefvliegen van de afgelopen week. Van alle drie overwinteren de vrouwtjes. De Klimop was gesnoeid waardoor de vrouwtjes Kegelbijvliegen nu aan het foerageren waren op de Sneeuwbal en de Wintermahonia. De vrouwtjes van de Blinde bij en het Variabel elfje foerageerden nog steeds op de Sneeuwbal.

Kegelbijvlieg op Sneeuwbal.  

Opmerkelijk is dat de vrouwtjes van de 4e overwinteraar de Snorzweefvlieg sinds 1 dec. niet meer is gezien. In 2007 zagen we foeragerend op de bloemen van de Klimop de Kegelbijvlieg en de Blinde bij ook nog op 11 dec. en het Variabel elfje en de Snorzweefvlieg nog op 14 dec. en die dag was toen tot het begin van een 8 dagen durende vorstperiode dat eindigde in een sprookjesachtig wit sneeuwlandschap. Daarna was de winter voorbij en zagen we nog geen 7 weken later op 26 jan. 2008 weer de eerste Blinde bij foeragerend op de velden uitbundig geel bloeiende Winterakonieten.

In 2008 zagen we de laatste Zweefvlieg, een Bessenbandzweefvlieg op 17 nov. en kon er pas na de Kerstdagen van 2008 vanaf 28 dec. langs de Geerweg 'de Vogelboulevard' van de Alblasserwaard' op Plasdras Polder Langenbroek, De Donk geschaatst worden. De Winterakonieten kwamen medio jan. 2009 weer boven de grond een uitbundige bloei bleef achterwege en de eerste Zweefvlieg van 2009 een Blinde bij werd pas op 8 maart waargenomen, zes weken later dan in het voorjaar van 2008. 

Zoals de weersvoorspellingen er nu uit zien kan er in het volgend weekend ruim voor de Kerstdagen al geschaatst worden. Dit weekend wordt het met 3-5 graden een stuk frisser maar met wat zonneschijn rond het middaguur misschien nog enkele Zweefvliegenwaarnemingsdagen. Op zaterdag zagen we dus nog enkele Blinde bijen en op zondag nog een Bessenbandzweefvlieg.

Ondanks de Klimaatverandering tijdens de Kerstdagen van 2009 weer geen Zweefvliegwaarnemingen. Na het weekend wordt het (schaats) winters. 

Maandag 7, dinsdag 8 en donderdag 10 dec. 2009. De winterkou! komt eraan. Ondanks de klimaatverandering zijn de weersvoorspellingen de komende weken ongunstig dus kunnen we tijdens de Kerstdagen van 2009 weer geen Zweefvliegen waarnemen.

Maar de opwarming van de Aarde gaat ondanks de inspanningen op de nu begonnen Klimaattop in Kopenhagen toch door nog voor het jaar 2050 is het in Nederland 2 á 3 graden warmer en is het klimaat te vergelijken met die in Zuid-Frankrijk. Dan kunnen we rond de Kerstdagen misschien wel 10 soorten Zweefvliegen zien foerageren op de winterbloeiers zoals de Sneeuwbal, Wintermahonia, Winterheide, Tuinviool of dan ook al op de Winterakoniet, Krokus en het Speenkruid? Of treffen we dan niet ruim 100 soorten bloeiende planten in o.a. de bermen in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden zoals in jan. 2007 maar wel 150 soorten planten waarop Zweefvliegen kunnen foerageren! 

Of zijn er dan in de Tuincentra nog veel meer winterbloeiers te koop die ook nog Zweefvliegen aantrekken en zijn dan de tuinen in Meerkerk net zo kleurrijk aan bloemen als in het zomerhalfjaar? Nu troffen we in de afgelopen 2 jaar in het zomerhalfjaar ruim 55 soorten Zweefvliegen in mijn voor- en achtertuin. Hoeveel soorten dan in het winterhalfjaar!

Overigens, de maand december, maar ook de maanden maart en juli willen niet echt meedoen met de opwarming van de Aarde. Want ze staan in Nederland nog maar eenmaal vanaf het jaar 2000 in de top tien van warmste maanden sinds 1901.

Maar op maandag (2 soorten), dinsdag (3 soorten) en donderdag (1 soort) zagen we in Meerkerk nog drie soorten Zweefvliegen op de Klimop (Hedera helix) en de Sneeuwbal (Viburnum tinus) foerageren. De komende dagen met wat zon nog kans op Zweefvliegenwaarnemingen. 

Moesten we het op maandag en dinsdag doen met 8 graden en wat zon de donderdag de 10e dec. werd het met wat zon rond de 10 graden een zeer zachte ochtend. Maar helaas alleen om 11.15 uur werd de zon even goed voelbaar waardoor verscheidene Vliegen gingen zonnen en foerageren op de Klimopbladeren/en nog enkele aanwezige bloemen. Daarna verscheen mijn laatste! Zweefvlieg van 2009 een Blinde bij ging foerageren op de bloesem van de Sneeuwbal (Viburnum tinus). Daarna werd de zon niet meer gezien de wind draaide naar het noordoosten het werd frisser en het ging zelfs wat motregenen. 

De 2 vrouwtjes van het Variabel elfje zagen we op de zeer zonnige dinsdagmiddag van 8 dec. foerageren op de Sneeuwbal. In 2007 troffen we haar nog samen met de Snorzweefvlieg op 14 dec. foeragerend op de Klimop. In de warme decembermaand van 2006, op nr.4 in de top tien, werd door derden in Leerdam (toen keek ik die winter naar bloeiende bloemen, zie de tabel op deze site, en nog niet naar Zweefvliegen) op 17 en 18 dec. nog een Snorzweefvlieg foeragerend op een Tuinviool gezien.  

Van de Kegelbijvlieg (met gele voortarsen) foerageerden er circa 5 vrouwtjes op de Klimop. Wellicht overwinteren zij ook net als de vrouwtjes van het Variabel elfje en de vrouwtjes van de Blinde bij in volwassen stadium.

Kegelbijvlieg met gele voortarsen op Klimop.	Blinde bij met zwarte voortarsen op sneeuwbal

Enkele ex. van de Blinde bij (met zwarte voortarsen) foerageerden op de Sneeuwbal en op de Klimop.

De Kegelbijvlieg en de Blinde bij werden in 2007 nog foeragerend op de Klimop waargenomen op 11 december. Nu is het vanwege de koude inval dat komend weekend begint maar afwachten of we of we op die 12e (nog 3 Blinde bijen) en 13e december nog Zweefvliegen te zien krijgen!  In 2008 werd de laatste Zweefvliegensoort op 17 nov. gezien. 

2000-2009 wereldwijd warmste decennium. Zie www.knmi.nlWoensdag 9 december 2009 - Het jaar 2009 komt wereldwijd volgens voorlopige cijfers bij de tien warmste sinds het begin van de meetreeks in 1850. De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) schat de wereldgemiddelde temperatuur over januari-oktober op +0,44 graden boven het langjarig gemiddeld over 1961-1990. Daarmee staat 2009 op de vijfde plaats van de tien warmste jaren.  Negen plaatsen uit de top tien (elf) worden bezet door jaren uit deze eeuw: 2005 (+0,48), 2003 (+0,46), 2002 (+0,46), 2009 (+0,44), 2004 (+0,43), 2006 (+0,42), 2007 (+0,41), 2001 (+0,40), 1997 (+0,36) en 2008 (+0,31).Aan top staat 1998 met een afwijking van +0,52 graden boven het gemiddelde. Een sterke El Niño gaf de temperatuur toen een extra zetje. In een El Niño-jaar is het water langs de evenaar in de Stille Oceaan warmer dan normaal. Als het zeewater kouder is spreken we van een La Niña. De afwisseling van El Niño’s en La Nina’s is een natuurlijke variatie van het klimaat. Sinds 2007 hebben we te maken met een La Niña, waardoor de opwarmende trend door het versterkte broeikaseffect de laatste jaren iets werd onderdrukt.  Inmiddels is er weer El Niño, op grond waarvan wordt verwacht dat de wereldgemiddelde temperatuur volgend jaar waarschijnlijk weer wat hoger zal uitvallen dan de laatste jaren.De wereldgemiddelde temperatuur is nu al dertig jaar hoger dan normaal. Vooral de laatste jaren is het snel warmer geworden: de periode 2000-2009 was het warmste sinds het begin van de registraties in 1850. Deze decade was warmer dan de jaren negentig (1990-1999) van de 20e eeuw die op zijn beurt warmer was dan de jaren tachtig (1980-1989). Alleen 1992 en 1993 waren met afwijkingen van +0,16 en +0,20 graden wereldwijd iets minder warm. De tijdelijke onderbreking van de temperatuurstijging wordt in verband gebracht met stof in de atmosfeer van de Filipijnse vulkaan Pinatubo die in juni 1991 tot uitbarsting kwam. In 1994 was het stof verdwenen verdween en sindsdien zijn de temperaturen verder gestegen.El Niño's, vulkaanuitbarstingen en ook variaties in de zonneactiviteit zijn van groot belang voor het klimaat. Uit onderzoek lijkt dat de waargenomen opwarming in de eerste helft van de 20e eeuw grotendeels verklaard kan worden uit een afname van vulkaanactiviteit (vulkanen hebben een koelend effect), een toename van de zonneactiviteit en variaties in El Niño. In de tweede helft van de 20e eeuw is de temperatuur sneller opgelopen. De gemiddelde zonneactiviteit is in deze jaren echter amper veranderd. Sinds 1960 vonden er wel flinke vulkaanuitbarstingen plaats. Op basis hiervan zou het dus moeten afkoelen. Het is echter veel warmer geworden. De onderzoekers concluderen daaruit dat de forse opwarming in de tweede helft van de 20e eeuw niet het gevolg kan zijn van natuurlijke variaties. Het Intergouvernementele Panel (IPCC) van de VN wees er in zijn recentste rapport op dat de mensheid een onmiskenbare invloed heeft op het klimaat. Dat blijft nog eeuwen zo, zelfs als we maatregelen nemen om die invloed te beperken.

 Nog volop Zweefvliegen en Wasplaten bij het begin van de Meteorologische winter. Ook de Bruine winterjuffer vliegt nog rond.

Dinsdag 1 december 2009. De novembermaand en de Meteorologische herfst van 2009 scoren hoog op de lijsten van warmste november (nr. 2, sinds 1706) en warmste herfst (nr. 3, sinds 1901). Nu het KNMI de balans kan opmaken komt men tot onderstaande resultaten, zie  ook www.knmi.nl  

Aan de natuur is dat dan ook te merken. Op deze zonnige en vrijwel windstille 1e decemberdag zagen we nog drie soorten Zweefvliegen: Blinde bij, Kegelbijvlieg en Snorzweefvlieg en de als imago overwinterende Libel de Bruine winterjuffer rondvliegen. Van de Wasplaten zagen we nog een zestal soorten: Elfenwasplaat, Gewoon vuurzwammetje, Gewoon/Smoezelig sneeuwzwammetje, Papegaaizwammetje, Zwartwordende wasplaat en Weidewasplaat schitteren in hun kleurenpracht op de schraalgraslanden in de Betuwe.

Blinde bij op Kruldistel.	Kegelbijvlieg op Klimop.

Voorlopig krijgen we de eerste 14 dagen van december nog geen sneeuw en ijs en kruipt de temperatuur soms omhoog tot wel 10 graden. Met wat zon erbij kunnen we de komende weken nog Zweefvliegen waarnemen op de verschillende bloeiende planten. In de zeer zonnige decembermaand van 2007 zagen we nog 7 soorten en op de 14e nog twee soorten Zweefvliegen foerageren en in de warme decembermaand van 2006 (met 6,5 graden nr. 4 sinds 1706) werd in Leerdam op 17 en 18 dec. nog een Snorzweefvlieg foeragerend op een Tuinviool gezien. Zie de pagina met Zweefvliegen-Bloemenwinterwaarnemingen op deze website:  

De Bruine winterjuffer vliegt ook nog steeds rond, mijn laatste waarneming in het jaar ooit. Wanneer gaat ze in winterslaap? Kunnen we ze dan ook nog verstopt in de Pitrusvegetatie vinden?

Bruine winterjuffer

Zagen we 10 dagen geleden in de Betuwe nog maar een enkele Elfenwasplaat nu stonden er weer tientallen Wasplaten in 6 soorten.......

papegaaizwammetje

weidewasplaat

gevlekt sneeuwzwammetje	gewoon vuurzwammetje

Nog enkele jaren Klimaatverandering en dan kunnen we net als enkele jaren geleden al het geval was rond de Kerstdagen naast de uit hun winterslaap! ontwaakte Egels, Bruine kikkers, Gewone padden en Kleine watersalamanders als verkeersslachtoffers ook verschillende als imago overwinterende soorten Zweefvliegen (o.a. Blinde bij, Snorzweefvlieg en Bosbandzweefvlieg), Bruine winterjuffer en diverse soorten Wasplaten tijdens de Kerstdagen waarnemen.  

Een prettig vooruitzicht voor de komende jaren tijdens de donkere dagen rond de Kerst. Maar wij blijven toch maar al fietsend genieten van de natuur want per slot op de Fiets vervuil je niets.

Vervolg: november 2009-2