Taxonomie van Asilidae: roofvliegen; geslacht: Choerades.

Binnen de familie van roofvliegen zijn er in Nederland vier soorten van het geslacht Choerades te vinden: de gele stamjager (Choerades fulvus), de rode dennenstamjager (Choerades gilvus), de gouden dennenstamjager (Choerades igneus) en de eikenstamjager (Choerades marginatus). De rode dennenstamjager is het meest zeldzaam; in 2025 zijn er zelfs geen waarnemingen in Nederland bekend, 1 in 2024, 2 in 2023 en terwijl er nog 8 in 2022 waren. De overige drie soorten hebben we in de afgelopen jaren op de foto gezet.

Gele stamjager (Choerades fulvus), Millingerwaard, Kekerdom, 13 sept. 2021. Er was 1 waarneming in 1987 op de Sint Pietersberg, Maastricht en vanaf 2021 in de Millingerwaard.

Gouden dennenstamjager (Choerades igneus), Huis ter Heide, Loon op Zand, Brunssummerheide, Heerlen, 9 sept. 2021/1 sept. 2025. Vanaf 1993 in Nederland.

Eikenstamjager (Choerades marginatus), De Brand, Udenhout, 20 juni 2021.

Rood kalkkrieltje, vrouw (Paragus testaceus was bicolor) op vijfvingerkruid, langs de Maas, Maastricht, 26 juni 2023. Vanaf mei 2023 jaarlijks een fotowaarneming van een man, handvangst met bijbehorende slecht foto's op een braakliggend terrein nabij de Maas, Maastricht. Het rood kalkkrieltje was in 1979 voor het laatst in Nederland gezien en hoewel de soort sinds 2013 in de omgeving van Genk (België) op verschillende plaatsen wordt gezien (hemelsbreed nog geen 20 km van Maastricht) is er pas op 21 mei 2023 een zeer trieste waarneming op een braakliggend terrein nabij de Maas, Maastricht; een handvangst en in collectie exemplaar met nog deprimerendere foto's een met spelden doorboord mannetje).  Onbegrijpelijk dat dit soort primitieve en gevoelloze mensen bij het zien van zo'n mooi vliegje na meer dan 40 jaar in Nederland niets anders weten te doen dan dood maken en opprikken.

Jeroen Kuipers: Van Gorssel tot Gibraltar; Veertig jaar ooievaars ringen in de IJsselstreek. 

Van 2019 tot en met de winter van 2022-2023 bezochten we gedurende vier jaar in een straal van 100 km rond Meerkerk ongeveer 800 ooievaarsnesten tijdens het broedseizoen. Met de e-bike gingen we naar Kleve in Duitsland, Natuurpark Lelystad, Rotterdam, Den Haag, Amsterdam en fietsten we langs de IJssel bij Zutphen en Deventer. We namen een jaarabonnement op Safaripark Beekse Bergen in Hilvarenbeek en de Eindhoven Zoo in Nuenen om daar regelmatig tientallen ooievaars op de nesten te controleren op ringen.

In de winterhalfjaar fietsten we dan regelmatig naar de afvalverwerkingsbedrijven van Tilburg, Oss, Barneveld en Utrecht om de geringde ooievaars te fotograferen met de Coolpix 1000. Van juli tot oktober jaarlijks honderden 100 doortrekkers, vanaf oktober tot maart jaarlijks ruim 200 overwinteraars en vanaf februari ook weer tientallen ooievaars op de voorjaarstrek.

Van al deze ooievaarsavonturen heb ik door de jaren heen verslag gedaan op deze website. Daarnaast zijn hier ook veel tabellen te vinden met ringnummers, leeftijden, ringplaatsen en, indien bekend, de nestplaatsen. Wat betreft doortrekkers hebben we alleen al op de ooievaarverzamelplaats Oud Zuilen in augustus en september 2022 in totaal 120 ooievaars afgelezen. Vanaf oktober bleken hier een aantal overwinteraars tussen te zitten. Zie Najaarstrek ooievaarsverzamelplaats Oud Zuilen, Utrecht

Met een telescoop ooievaarsringen aflezen op het nest gaat prima, maar in het veld is dat een ander verhaal. Tijdens een fietstocht van 150 km op de e-bike, waarbij je onderweg geringde ooievaars tegenkomt in het veld, mag je blij zijn als je met een telescoop van de 10 geringde ooievaars er 5 kunt aflezen. Met de Nikon Coolpix 1000 fotografeer je echter afleesbaar alle 10 ooievaarsringen, tenzij een ring te vies en onleesbaar is. Sinds ik de Nikon Coolpix 1000 heb, heb ik mijn Leica Apo-Televid 77 20 x 60 telescoop weggedaan en gedoneerd aan Vogelbescherming.

28 ooievaars op de voorjaarstrek, Zouweboezem, 4 april 2025

In totaal fietsten we op de e-bike in die 4 jaren circa 75.000 km en fotografeerden we circa 4.000 ooievaarsringen. Met als resultaat 880 unieke ringen waarvan 488 broedvogels waaronder 67 buitenlanders op het nest. De overige 392 ooievaars zijn doortrekkers en overwinteraars. In totaal zijn er 172 Buitenlandse ooievaarsringen gefotografeerd; 84 Duitsers, 63 Belgen, 11 Fransen, 6 Zweedse, 4 Nederlanders met een Spaanse ring, 2 Britten, een Deen en een Zwitser.  

Mijn ooievaarsonderzoek in de periode 2019 - 2022 naar o.a. de leeftijdsopbouw van broedende en overwinterende ooievaars, nestplaats en de broedplaats (dispersie) van de ooievaars was alleen mogelijk dankzij mensen zoals Jeroen Kuipers die deze Nederlandse ooievaars hebben geringd. Al die 172 geringde Buitenlandse ooievaars waren voor mij verrassende bijvangsten.

Onlangs weer 2 Belgen met ringnummer Y 1475 en Y 1829 gefotografeerd langs het fietspad in De Malpie nabij Eindhoven. Nog niet eerder gemeld op Griel, de ringmelding website van het Vogeltrekstation Nederland.

Jeroen Kuipers: van Gorssel tot Gibraltar. Veertig jaar ooievaars ringen in de IJsselstreek.	Het boekje kost € 17,50 en de opbrengst wordt besteed aan de kosten van het  ooievaarsringen, 1 ring kost € 8,-. Zie https://vwg-deijsselstreek.nl/nieuws/boekje-over-40-jaar-ooievaars-de-ijsselstreek-verschenen

Jeroen was voor zijn boekje op zoek naar foto's van ooievaars op afvalverwerkingsbedrijven en kwam op mijn website de vele foto's tegen van ooievaars tijdens de trek en op afvalverwerkingsbedrijven. Hij mailde me voor de foto's, waarop ik meteen een voorstel deed als afsluiting van mijn ooievaarsonderzoek. In vier jaar hebben we 75.000 km op de e-bike afgelegd en allerlei avonturen beleefd dankzij die ooievaarsringen. Naast de foto's stelde ik voor om ook een financiële bijdrage te leveren aan het boekje.

Deze week ontving ik het boekje en stuurde hem een e-mail; ik was bekend met je ooievaarsjaarverslagen en onderzoekjes op de website van Vogelwacht IJsselstreek, maar die spraken me minder aan. Dit boekje, "Veertig jaar ooievaars ringen in de IJsselstreek," is echter compleet anders. Zelfs verrassend!

Ooievaars zoeken vaak de nabijheid van mensen en bouwen graag hun nesten op menselijke bebouwing en nestpalen, waardoor ze een vaste plek hebben in volksverhalen als brengers van geluk en nieuw leven. Maar in dit boekje is het omgedraaid: het is ongelooflijk hoeveel mensen in de IJsselstreek zich de afgelopen 40 jaar hebben ingezet voor de ooievaars. Tijden veranderen echter, en nu lijken de ooievaars in de IJsselstreek er genoeg van te hebben. Ze kiezen massaal bomen als broedplek, waar mensen niet bij kunnen, en het percentage nestjongen dat jaarlijks nog geringd kan worden, wordt steeds kleiner. Lang leve de ooievaar. 

Je schrijft zelf al: "Behalve de tekst, is het boek rijkelijk voorzien van afbeeldingen en kaartjes. Samen vormt dit een toegankelijk en kleurrijk geheel voor iedereen die interesse heeft in ooievaars." Het is een fantastische afsluiting van mijn ooievaarsonderzoek. Mijn investering is duidelijk goed besteed. Heel veel dank!

50 jaar natuurbeleving in het Zouweboezemgebied; plaatsen van 2 Jubileum picknickbanken in het Zouweboezemgebied. 

Maandag 1 september 2025. Een bezoek aan het Zouweboezemgebied blijft een bijzondere ervaring. Dit voorjaar hebben we na jaren eindelijk de in 2005 herbouwde Vogelkijk- en Natuurinformatiehut weer in gebruik genomen. We hebben hard gewerkt en de door het Zuid-Hollands Landschap verwaarloosde rij van 85 knotwilgen bij de hut, die al jarenlang een doorn in het oog was, grondig opgeknapt.

Tussen 1997 en 2007 boden we in het Zouweboezemgebied natuurinformatie aan via de Vogelkijk- en Natuurinformatiehut (1997 - 2006) en het Vogelkijkscherm (vanaf 2002).

In 1997 vond er een kunstproject plaats in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden over natuur en landschap, georganiseerd en gesubsidieerd door de provincie Zuid-Holland. Dit resulteerde in 1998 in een boek getiteld: "Onder de hemel de polder". Cultuur, natuur en kunst in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.

In de zomer van 1997 werd op deze locatie een Vogelkijk- en Natuurinformatiehut geplaatst met een panoramisch uitzicht om de seizoensveranderingen in het landschap bewust te ervaren. Geïnspireerd door de kunstenaar heb ik tussen 1998 en juni 2002 de hut ingericht met vogelplaten en op de krijtborden natuurwaarnemingen opgeschreven. Helaas werd de Vogelkijkhut op een vroege zondagochtend in juni 2002 door een omwonende in brand gestoken.

Vanaf 2000 kwam er een Vogelkijkscherm, en in 2005 werd de Vogelkijk- en Natuurinformatiehut herbouwd (copy oude hut). Op beide locaties bleven we natuurinformatie aanbieden. Met dank aan de Gemeente Zederik, Waterschap Rivierenland en Stichting Zuid-Hollands Landschap, die maakten het herbouwen van de Vogelkijkhut mogelijk. Boswachter Niek Koppelaar van het Zuid-Hollands Landschap verleende al die jaren alle medewerking.

Nu, 20 jaar later, staat de Vogelkijk- en Natuurinformatiehut er nog steeds prachtig bij. Dit voorjaar, na 18 jaar, heb ik hem weer in gebruik genomen. Daarnaast bezoek ik al meer dan 50 jaar het Zouweboezemgebied. Daarom vond ik het nu een mooi moment om iets terug te doen door twee jubileumpicknickbanken te laten plaatsen in het Zouweboezemgebied. 

De in 2005 herbouwde Vogelkijk- en Natuurinformatiehut Zouweboezem met breedbeelduitzicht is prachtig gelegen. Werd dit voorjaar weer opnieuw ingericht met natuurplaten en op de krijtborden de actuele natuurinformatie o.a. over de te ziene 21 soorten roofvogels dit voorjaar. Van de 21 soorten werden er dit voorjaar 16 soorten roofvogels gefotografeerd. Vanuit de Vogelkijkhut werden de volgende vogels gefotografeerd: zeearend, havik, steppekiekendief, boomvalk, sperwer, kraanvogel, roerdomp, purperreiger, blauwe reiger, grote zilverreiger, ooievaar, lepelaar, waterral, waterpieper, snor, kievit, grutto, tureluur, watersnip, kokardezaagbek, krakeend, wilde eend, meerkoet en waterhoen. Ook is de rij knotwilgen nabij de hut, na jaren verwaarlozing, dit voorjaar voorbeeldig onderhouden. Het geheel is een lust voor het oog en was dit jaar een prachtig visitekaartje van het Zouweboezemgebied. Foto's 16/19 april 2025.

De rij van 85 eens verwaarloosde, maar nu prachtig onderhouden knotwilgen; een genot om te zien. Het visitekaartje van het Zouweboezemgebied in het voorjaar van 2025. Reactie van een Boswachter van het Zuid-Hollands Landschap op mijn inzet: "Jij bent al je hele leven een etter in de natuur. De volgende keer sla ik je van de Zederikkade af naar Meerkerk. Ik bepaal het (niet) beheer." Het feit dat er sinds 2020 een Gedragscode bestaat binnen het Zuid-Hollands Landschap lijkt niet besteed aan deze Boswachter met een dienstverband van 30 jaar. Ongeveer 20-25 jaar geleden fietste ik over de Diefdijk bij Schoonrewoerd. Een auto stopte naast me, met dezelfde boswachter, die het raam opendraaide en naar me riep: "Waag het niet om in de natuurgebieden te komen, anders sla ik je eruit." Nu, 20-25 jaar later, ben je bij deze boswachter zelfs niet veilig op een openbaar wandelpad door een natuurgebied. In 2024 bestaat het Zuid-Hollands Landschap negentig jaar. In een Meerjarenplan 2024-2028 beschrijven ze de koers voor 2024-2028 en dat in een tijd van grote, complexe uitdagingen waaronder klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en een polariserende samenleving (met hun eigen Boswachter in het Zouweboezemgebied/Vijfheerenlanden in een voortrekkersrol). Het plan richt zich op vier strategische pijlers: 1 Uitstekend beheer van (eigen) terreinen 2 Impact in het landelijk gebied 3 Spreekbuis zijn 4 Meer mensen betrekken.

Maar dat terzijde het wordt nog mooier in het Zouweboezemgebied. De bank en de oude picknicktafel op de foto's hieronder staan al jarenlang in het Zouweboezemgebied en zijn dringend aan vervanging toe. Daarom laten we deze zitbank en picknicktafel vervangen door twee prachtige nieuwe picknicktafels; boomstammen omgetoverd tot natuurlijke kunstwerken.

De zitbank in de Boomgaard De Kikker maakt plaats voor een picknicktafel. Dit is ideaal voor de vele groepen mensen die tegenwoordig het Zouweboezemgebied bezoeken, want zij worden nu uitgenodigd om hun excursie te onderbreken voor een rustmoment, Zouweboezemgebied, 31 mei 2025.
Picknicktafel, op een stille plek langs de Molenkade, Zouweboezemgebied, 31 mei 2025. Vooral de mensen uit Lexmond gaan tijdens hun ommetje hier zitten om bij te kletsen.
De zitbank en picknicktafel worden in het najaar vervangen. Het wordt al maar leuker en mooier in het Zouweboezemgebied.

Twee van deze picknicktafels worden in het najaar geplaatst in het Zouweboezemgebied (Boomgaard De kikker en op het eiland Molenkade), 17 juli 2025. Prachtige boomstam picknicktafel! Gemaakt van duurzaam tamme kastanje en frans eiken, deze picknicktafel biedt voldoende ruimte voor groepen natuurliefhebbers. Geef de natuurbeleving een boost met deze charmante en stevige picknicktafel. Op de plaquette komt de volgende tekst;           Wim Jongejan: van zilveren maan naar zeearend        Vijftig jaar natuurbeleving in het Zouweboezemgebied.

In 2005 hebben we het volgende stukje geschreven en met foto's geplaats op de toen net verschenen website Vogelkijhut.nl

Zouweboezem - Vogelkijkscherm. 

Het vogelkijkscherm is in 2000 geplaatst door het Zuid Hollands Landschap. Het scherm is toegankelijk via een vlonderpad dat slingert door het vogel- en plantenrijk moerasrietland van de Zouweboezem en geeft uitzicht op een begin jaren negentig aangelegd moerasgebied. In het winterhalfjaar kunt u hier genieten van blauwe kiekendief, roerdomp, ijsvogel, baardman en diverse soorten ganzen en eenden. In het voorjaar en in de zomer treft u purperreiger, zwarte stern, bruine kiekendief, waterral, blauwborst, snor en sprinkhaanzanger aan.

Vogelkijkscherm, Zouweboezem, 31 maart 2004.	Vogelkijkscherm, Zouweboezem, 3 maart 2004.
Purperreiger met grote modderkruiper, Vogelkijkscherm Zouweboezem, 29 april 2007.	Purperreiger met grote modderkruiper, Vogelkijkscherm Zouweboezem, 29 april 2007.
Uitzicht Vogelkijkscherm, Zouweboezem, 29 jan. 2005.	Uitzicht Vogelkijkscherm, Zouweboezem, 29 jan. 2005.

 In 2025 is alles anders:

Het Vogelkijkscherm met een doods uitzicht op de schietplas. Genieten van de roerdomp, purperreiger met grote modderkruiper als prooi, waterral, porseleinhoen en de tientallen soorten eenden en steltlopers die hier te zien waren behoort tot het verleden, 21 maart 2025.

In 2000 verstrekte de Postcode Loterij een subsidie aan het Zuid-Hollands Landschap om natuurliefhebbers die het Zouweboezemgebied bezoeken iets bijzonders te bieden. Met dat geld legde boswachter Niek Koppelaar een vlonderpad aan en plaatste een vogelkijkscherm, wat zorgde voor prachtige momenten tijdens het observeren van tientallen vogelsoorten. Helaas lijkt het gebied nu veranderd te zijn in een schietterrein door een boswachter met een passie voor jagen. Er vinden nachtelijke schietpartijen plaats op vossen en konijnen, en er worden jachtpartijen met grote groepen jagers georganiseerd om ganzen te bejagen. Dit veroorzaakt enorme verstoring. Terwijl er steeds meer borden verschijnen die natuurliefhebbers aansporen zich aan de regels te houden, lijken jagers juist intensiever dieren te verstoren en te doden. Het lijkt erop dat het Zouweboezemgebied in de toekomst soms dagen of weken gesloten zal worden voor het publiek onder het mom van natuurbeheer, wat in werkelijkheid verstoring en doden van dieren inhoudt.     

 "Volgens de vogel- en habitatrichtlijn mag je Natura2000-gebieden niet verstoren en dat doe je natuurlijk wel als je er regelmatig gaat jagen."

Gans gemist. Een roerdomp is getroffen en valt uit de lucht, Zouweboezem, 21 maart 2025.

Maandag 1 sept. 2025. Vandaag naar de Brunssummerheide is een afwisselend natuurgebied. Wandelen door de restanten van de vroegere naaldbossen of langs de gedeelten met afwisselend loofbos. Genieten van de ruimte op de open zandvlaktes en de karakteristieke vennen. Op de drogere gedeelten zie je struikheide groeien waarop vandaag tientallen gele veenzweefvliegen en op de nattere gedeelten dopheide. De heide wordt afgewisseld met grassen, struiken en boompjes. De afwisseling zorgt er voor dat er veel verschillende dieren kunnen leven. Je kijkt je ogen uit! Vandaag een prachtige gouden dennenstamjager met prooi en een levendbarende zandhagedis

Brongebied van de Roode Beek, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

De Brunssummerheide wordt doorsneden door de Roode Beek. Waar deze ontspringt groeien bijzondere planten als beenbreek, witte snavelbies en moeraswolfsklauw. De Roode Beek dankt zijn naam aan een lugubere legende. Hier vochten ooit de Hessen, een Germaanse stam, een heftige strijd met de Romeinen om de heerschappij over het gebied. Al het bloed dat daar vloeide, stroomde de beek in en kleurde het water rood. Tegenwoordig weten we dat de Roode Beek en de Rodenbach roestkleurig zijn omdat de bodem plaatselijk veel ijzer bevat.

Van de libellen zagen we vandaag de koraaljuffer, bruinrode heidelibel en 10-15 ex. van de beekoeverlibel. 

Moeraswolfsklauw, ronde zonnedauw en witte snavelbies, Brongebied van de Roode Beek, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

Gele veenzweefvlieg (man) op struikheide, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

Gouden dennenstamjager (vrouw) met zevenstippelig lieveheersbeestje, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

Gele hommelroofvlieg met zevenstippelig lieveheersbeestje, Huis ter Heide, De Moer, 8 juni 2021.

Levendbarende hagedis, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

Beekoeverlibel (jong mannetje), Brongebied van de Roode Beek, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

Beekoeverlibel (man), Brongebied van de Roode Beek, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

Beekoeverlibel (vrouw), Brongebied van de Roode Beek, Brunssummerheide, 1 sept. 2025.

VERVOLG: AUGUSTUS 2025 - 3