Laatste waarnemingenNOVEMBER 2025 - 3

Woensdag 19 november 2025. Eind oktober werd bekend dat op de najaarsverzamelplaatsen van kraanvogels in Duitsland duizenden exemplaren waren gestorven aan vogelgriep. In het Zouweboezemgebied vonden we toen een dode grote zilverreiger, mogelijk ook slachtoffer van vogelgriep. De vogel is niet opgestuurd. Elders in Nederland werden in oktober eveneens geen grote zilverreigers opgestuurd. In september gebeurde dat wel met één exemplaar, dat negatief testte. Zie de website van het Dutch Wildlife Health Centre  https://dwhc.nl/   

Hieronder de (voorlopige) testresultaten van oktober 2025

Grote zilverreiger, Vogelgriepslachtoffer???, Zouweboezemgebied, 31 okt. 2025

Dinsdag 18 nov. 2025. Blije berichten uit het noorden: recordaantal pimpelmezen in het Zouweboezemgebied.

Dit najaar kregen we onverwachts veel kleur in het Zouweboezemgebied dankzij een golf aan pimpelmezen. Nooit eerder zijn er zoveel van deze vogels gezien als afgelopen oktober. Inmiddels is het weer rustiger geworden; dat maakt het een mooi moment om terug te kijken op dit unieke natuurverschijnsel en te ontdekken wat er nu met de kleine acrobaten gebeurt.

De oorzaak? In de Baltische Staten en West-Rusland verliep het broedseizoen uitzonderlijk goed, maar door voedselschaarste trokken grote groepen pimpelmezen richting het westen, op zoek naar beukennootjes, bessen en andere lekkernijen. Ringonderzoek laat zien dat veel vogels afkomstig zijn uit Rusland, Estland, Litouwen en Letland.

Pimpelmees in meidoorn, Zouweboezemgebied, 5 en 6 nov. 2025.

Wat kunnen we binnenkort verwachten?

Het is niet zeker of de pimpelmezen nog lang blijven. Ze trekken langzaam en nemen vaak pauzes; als er genoeg voedsel is, blijven ze graag wat langer hangen. Sommige zullen hun tocht  voortzetten naar het zuiden, terwijl anderen hier overwinteren. Dit hangt vooral af van hoeveel eten er is en hoe het weer zich ontwikkelt.

Voor nu genieten we nog even na van deze bijzondere gebeurtenis. Zo'n invasie zagen we voor het laatst in 2021, maar nooit in zulke aantallen. Het herinnert ons eraan hoe dynamisch en verrassend de natuur kan zijn.

Pimpelmees in meidoorn, Zouweboezemgebied, 20 en 22 okt. 2025.

Maandag 17 nov. 2025. Van de 76 soorten dagvlinders in Nederland zijn er 14 soorten verdwenen; 1; dwergdikkopje (Thymelicus acteon ssp. acteon), 2; groot geaderd witje (Aporia crataegi), 3; grote ijsvogelvlinder (Limenitis populi), 4; kalkgraslanddikkopje (Spialia sertorius), 5; moerasparelmoervlinder (Euphydryas aurinia), 6; purperstreepparelmoervlinder (Brenthis ino), 7; rode vuurvlinder (Lycaena hippothoe), 8; rouwmantel (Nymphalis antiopa), 9; tijmblauwtje (Phengaris arion), 10; tweekleurig hooibeestje (Coenonympha arcania), 11; vals heideblauwtje (Plebejus idas), 12; woudparelmoervlinder (Melitaea diamina), 13; zilverstreephooibeestje (Coenonympha hero)  en 14; zilvervlek (Boloria euphrosyne).

Waarvan 5 soorten op foto: 4 x Duitsland (nr. 4, 7, 8 en 10) en 1 x  Nederland (nr. 9) (Zouweboezem, maart 2007).   

Het kalkgraslanddikkopje is als standvlinder uit Nederland verdwenen; kwam in de twintigste eeuw voor in Zuid-Limburg. De dichtstbijzijnde populatie bevindt zich op het Belgische deel van de Sint-Pietersberg. In 1996, 2010 en 2021 werd de soort waargenomen in Zuid-Limburg, vermoedelijk zwervers uit het buitenland.

04; kalkgraslanddikkopje (Spialia sertorius),

De rode vuurvlinder is sinds 1946 uit Nederland verdwenen; het is de eerste standvlinder die uit Nederland verdween. Aan het begin van de twintigste eeuw kwam de rode vuurvlinder nog verspreid over het land lokaal voor. De dichtstbijzijnde populaties bevinden zich in de Ardennen en de Eifel. In 2013 is een zwerver bij Vaals gezien.

07; rode vuurvlinder (Lycaena hippothoe),

 De rouwmantel is een sinds 1964 verdwenen standvlinder, waarvan ieder jaar enkele zwervers worden waargenomen; soms overwinteren ze hier zelfs. In 1995, 2006 en 2021 was er sprake van een invasie waarin honderden vlinders werden waargenomen. Ook in de opvolgende voorjaren werden nog vlinders gezien, tot voortplanting is het daarna voor zover bekend nooit gekomen.

08; rouwmantel (Nymphalis antiopa), nabij de Vogelkijkhut, Zouweboezem, 26 maart 2007.

 Het tweekleurig hooibeestje is een uit Nederland verdwenen standvlinder, die voor het laatst is waargenomen in 1988. De soort kwam vooral voor op de Veluwe.

10; tweekleurig hooibeestje (Coenonympha arcania).

Terug van weggeweest:

Het dwergblauwtje is sinds 1984 als standvlinder uit Nederland verdwenen. Met zekere regelmaat werden daarna zwervers uit met name België gezien. In 2016 vestigde het dwergblauwtje zich weer in Nederland.

Dwergblauwtje (Cupido minimus)

  Het klaverblauwtje verdween in 1974. Sinds 1993 plant hij zich weer jaarlijks voort in Nederland. Wel blijft het een zeldzame vlinder die nog steeds beperkt is tot Zuid-Limburg.

Klaverblauwtje (Cyaniris semiargus). Rode Lijst 2006; verdwenen  uit Nederland. Rode Lijst 2019; Ernstig Bedreigd.

De keizersmantel was sinds 1980 uit Nederland verdwenen. Af en toe werd hij nog als 'zwerver' waargenomen: de dichtstbijzijnde stabiele populaties bevonden zich tot dit moment in de Ardennen en de Eifel. Sinds 2005 werd de keizersmantel steeds vaker gezien, onder meer in de duinen, de Achterhoek en Zuid-Limburg. Hij werd enkele jaren achtereen op dezelfde plaatsen gezien, wat wees op voortplanting. Vanaf 2004 plant de soort zich weer zelfstandig voort in Nederland en mochten we de keizersmantel weer bij de standvlinders van Nederland rekenen. Inmiddels heeft hij zich verder uitgebreid en kan nu bijna overal opduiken. Het meest talrijk is hij nog steeds in de duinen, de Achterhoek en Zuid-Limburg. Daar kunnen lokaal soms tientallen vlinders bij elkaar gezien worden. Maar overal kunnen zwervers in de zomer opduiken.

Keizersmantel (Argynnis paphia).

Het pimpernelblauwtje is sinds 1970 verdwenen uit Nederland. In 1990 werd de soort geherintroduceerd in de Moerputten in Noord-Brabant en sindsdien geldt de soort als een uiterst zeldzame standvlinder.

Pimpernelblauwtje (Maculinea teleius).

Zondag 16 november 2025. Voor mij is 2025 het jaar van de kraanvogels boven de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden geworden. Zowel tijdens de voorjaars- als de najaarstrek konden we ze van dichtbij fotograferen. Hoogtepunt was een bezoek in het najaar aan de kraanvogeltelpost in Zuid-Limburg, waar we een prachtige groep van 70 kraanvogels relatief dichtbij voorbij zagen trekken. Tijdens de voorjaarstrek op 24 februari zagen we 20 kraanvogels boven de Polder Middelbroek, Meerkerk, en tijdens de najaarstrek op 6 november 3 boven het Zouweboezemgebied. Op 7 november maakten we een uitstapje naar Zuid-Limburg, naar de kraanvogeltrektelpost Karstraat in Wittem, en genoten we volop van de kraanvogels. De foto’s laten ons nog nagenieten van deze bijzondere belevenissen.

Voorjaarstrek; 20 kraanvogels boven de Polder Middelbroek, Meerkerk, 09.37 uur. 24 febr. 2025.

Najaarstrek: 3 kraanvogels boven het Zouweboezemgebied, 11.44 uur, 6 nov. 2025.

Najaarstrek: 70 kraanvogels ten oosten van de trektelpost Karsstraat, Wittem, 13.18/13.19 uur, 7 nov. 2025.

Vrijdag 14 november 2025. Vandaag was de laatste dag met temperaturen boven de 10 graden. Het werd 12.3 graden in De Bilt. Daarmee komen we uit op een recordreeks van 243 dagen met temperaturen van 10,0 graden of hoger. Het vorige record stond op 233 dagen in 2020. Sinds het begin van de metingen is zo’n lange reeks twintig keer voorgekomen, waarvan zes keer in de vorige eeuw en veertien keer deze eeuw.

Waaibomenhout, afgebroken populieren, Zouweboezemgebied, 13 nov. 2025.

Nog nooit zoveel dagen met 15 graden of meer in 2025.

Donderdag 13 nov. 2025. Met 15.0 graden in De Bilt is het aantal zachte dagen, met 15.0 graden of meer in De Bilt opgelopen tot 207. Het oude record was 206 dagen en werd gehaald in de jaren 2020 en 2024. Deze meetreeks loopt sinds het jaar 1901.

Opvallend is dat de top tien van jaren met de meest zachte dagen bijna alleen maar uit de jaren van deze eeuw bestaat. Alleen het jaar 1921 haalt de lijst nipt; op een gedeelde 10^e plaats.

Zwarte els in de avondschemering, Zouweboezemgebied, 12 nov. 2025.

Zaterdag 8, zondag 9, dinsdag 11, woensdag 12 en donderdag 13 nov. 2025. Dit weekend waren er twee prachtige, windstille en overwegend zonnige dagen (15.4 en 14.5 graden) in het Zouweboezemgebied. Op zondagmiddag werden we verrast door de enige zweefvlieg die we dit weekend hebben gezien, die naast me ging zitten. Maar met zo'n naam was dat misschien toch niet zo verrassend: onvoorspelbare bijvlieg.

Onvoorspelbare bijvlieg (vrouw), Zouweboezemgebied, 9 nov. 2025. Een zweefvlieg die als volwassen insect overwintert, net als de blinde bij, snorzweefvlieg, variabel elfje en de bosbandzweefvlieg. Als tijdens de Kerstdagen rond het middaguur de zon schijnt en de wintermahonia en de sneeuwbal (door de milde winterkou) al weken bloeien, is er een kans om deze soorten foeragerend te zien.

Sperwer in de zwarte els, Zouweboezemgebied, 9 nov. 2025.

Zeearend, Zouweboezemgebied, 13 nov. 2025.

Havik, Zouweboezemgebied, 13 nov. 2025.

Sperwer, Zouweboezemgebied, 13 nov. 2025.

Grote zilverreiger, Zouweboezemgebied, 12 nov. 2025.

De maand oktober was een "echte lijster" maand ' in het Zouweboezemgebied. Elke dag een lucht vol met koperwieken en kramsvogels. Pas vanaf begin november valt de spreeuw soms in een klein groepje tussen deze lijstersoorten op en vandaag ging er zelfs voor het eerst een spreeuw bij de kramsvogels in de zwarte els zitten.

Spreeuw en kramsvogels in de zwarte els, Zouweboezemgebied, 8 nov. 2025.

Kramsvogels in de zwarte els, Zouweboezemgebied, 9 nov. 2025.

Sijs (man en vrouw) in de zwarte els, Zouweboezemgebied, 8/9 nov. 2025. Af en toe ging er ook een vink, putter, koolmees en pimpelmees in de top van de zwarte els zitten.

Vink (man) in de zwarte els, Zouweboezemgebied, 9 nov. 2025.

Koolmees in de hondsroos, Zouweboezemgebied, 11 nov. 2025.

Grote bonte specht in de zwarte els, Zouweboezemgebied, 8 nov. 2025.

Merel (vrouw) in meidoorn, Zouweboezemgebied, 8 nov. 2025.

Honingbijennest in meidoorn, Zouweboezemgebied, 11 nov. 2025.

Eikenprocessierupsnest in zomereik, Zouweboezemgebied, 12 nov. 2025.

Avondtrek kolganzen naar de slaapplaats Brabantse Biesbosch, Zouweboezemgebied, 9 nov. 2025.

VERVOLG: NOVEMBER 2025 - 2